Posts
 | yangonchronicle2011 Op-Ed |
၂၀.၆.၂၀၁၂
ေဆာင္းပါးက႑
- Rule of Law ဆုိသည္မွာ
*****************************************
ေဆာင္းပါးက႑
Rule of Law ဆုိသည္မွာ
ခင္ေမာင္ေဇာ္
(ဇြန္ ၂၁ ထုတ္ ရန္ကုန္တုိင္းမ္ အတြဲ (၈) အမွတ္ (၃၂) မွ ထုတ္ယူေဖာ္ျပသည္)
အခုတေလာ Rule of Law ဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈန္းကေလး တြင္က်ယ္လာလို႔ အေျခအျမစ္ကို လုိက္ၾကည့္မိပါတယ္။ ဒီမုိကေရစီဘုိး ေအႏုိင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ ၿဗိတိန္မွာ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္ဝန္းက်င္ေတြက စတင္အကၽြမ္းဝင္လာတဲ့ စည္းမ်ဥ္း (Principle) ကေလးေတြျဖစ္ ေၾကာင္း ေတြ႔လာရပါတယ္။
အေမရိကန္၊ ဂ်ပန္၊ ျပင္သစ္ စတဲ့ တျခားႏုိင္ငံႀကီးေတြမွာလို ႏုိင္ငံသားေတြရဲ႕ အေျခခံအခြင့္အေရးေတြကို ဖြ႔ဲစည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒမွာ ထင္ထင္ရွားရွား ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ေရးခၽြတ္ေဖာ္ျပထားတာမ်ိဳး အဂၤလန္ကၽြန္းမွာမရွိေလဘူး။ ဒီေတာ့ ႏုိင္ငံသားေတြရဲ႕ အေျခခံအခြင့္အေရးကို အကာအကြယ္ေပးေရးကို ဦးေႏွာက္ထဲ၊ ႏွလံုးသားထဲမွာ စြဲဝင္ႏုိင္ၾကေစဖို႔ စည္းမ်ဥ္း (Principle) အေနနဲ႔ ေဖာ္ထုတ္ ႐ုိက္သြင္းလာခဲ့ရတယ္လို႔ ယူဆစရာရွိပါတယ္။
Rule of Law ဆိုတာ ဘာေတြလဲလို႔ တိတိက်က် သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းထားတာမ်ိဳးလည္း ၿဗိတိန္ရဲ႕ ဘယ္ဥပေဒထံုးတမ္းမွာမွ မေတြ႕ရ ျပန္ပါဘူး။ အဂၤလန္ကၽြန္းသားေတြရဲ႕ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးေတြကို ေပထက္အကၡရာတင္လို႔၊ စာတစ္ေစာင္ က်မ္းတစ္ခုျဖစ္ေအာင္ ေရးဆြဲ တည္ရွိေစျခင္းထက္ ႏွလံုးသားထဲကအသိနဲ႔ လိုက္နာက်င့္သံုးခံယူၾကတဲ့ ဓမၼသတ္တရားေတြနဲ႔ ထိန္းေက်ာင္းေစတယ္လို႔ ယူေသာ္ရႏုိင္ပါ တယ္။ သူတို႔ေတြရဲ႕ ႀကိဳးပမ္းမႈေတြကို ဆက္လက္တင္ျပပါမယ္။
၁၉၁၅ ခုႏွစ္ ပါေမာကၡ A.V.Dicey (Albert Venn Dicey) ဆိုတဲ့ ပုဂၢိဳလ္က Rule of Law ဆိုတာကို စည္းမ်ဥ္း (Principle) သံုးခုနဲ႔ ေဖာ္ညႊန္းတင္ျပလာခဲ့ပါတယ္။ Dicey ရဲ႕ Principle ေတြလို႔ပဲ ဆိုၾကပါစို႔ရဲ႕။
သူရဲ႕ ပထမစည္းမ်ဥ္းကေတာ့-
ႏုိင္ငံသားတစ္ေယာက္ကို ျပစ္မႈက်ဴးလြန္တယ္လို႔ ထင္ရွားသိမွတ္ျခင္းမျပဳႏုိင္သမွ် မည္သည့္ထိပါးမႈမ်ိဳးမွ မျပဳေစရလို႔ ဆုိပါတယ္။ ထိပါးမႈဆိုရာမွာ အသက္အိုးအိမ္ စည္းစိမ္ဂုဏ္သိကၡာနဲ႔ လြတ္လပ္ခြင့္တို႔ ပါဝင္ပါတယ္။ တရား႐ုံးတစ္႐ုံး႐ုံးက ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ခဲ့သည့္တိုင္ အထက္တရား႐ုံးအဆင့္ဆင့္ကို အယူခံပိုင္ခြင့္ရွိတယ္လို႔လည္း ဆုိပါတယ္။ ထိပါးမႈဆိုရာမွာ အသက္အိုးအိမ္ စည္းစိမ္ဂုဏ္သိကၡာနဲ႔ လြတ္လပ္ ခြင့္တို႔ ပါဝင္ပါတယ္။
ဒုတိယစည္းမ်ဥ္းကေတာ့-
ဥပေဒေရးရာမွာ အခြင့္အေရးတူမွ်မႈျဖစ္ပါတယ္။ ဥပေဒအထက္မွာ မည္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္မွ် မရွိဘူးဆိုတဲ့ အဆုိအမိန္႔ဟာ ဒီဒုတိယစည္းမ်ဥ္းႏွင့္ အက်ံဳးဝင္ပါတယ္။ ခ်မ္းသာျခင္း၊ ဆင္းရဲျခင္း၊ ပညာတတ္ျခင္း မတတ္ျခင္း၊ ရာထူးရွိျခင္း၊ မရွိျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ဥပေဒအရာမွာ ခြဲျခားသံုးသပ္ဆံုးျဖတ္ျခင္း မရွိေစရလို႔ ဆုိပါတယ္။ ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္း၊ ႏုိင္ငံ့ဝန္ထမ္း စသည္တို႔ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ သာမန္ျပည္ သူေတြနဲ႔ ကြဲျပားတဲ့ တရားစီရင္မႈမ်ိဳးမရွိေစရလို႔ ေဖာ္ညြန္းပါတယ္။
တတိယစည္းမ်ဥ္းအေနနဲ႔ကေတာ့-
ႏုိင္ငံသားေတြရဲ႕ အေျခခံအခြင့္အေရးေတြကုိ အကာအကြယ္ေပးမႈကို ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ အကာအကြယ္ေပးထားတာမ်ိုး မဟုတ္ဘဲ တရား႐ုံးအဆင့္ဆင့္ေတြရဲ႕ စီရင္ခ်က္ စီရင္ထံုးေတြက လာရမယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။
တရားသူႀကီးေတြရဲ႕ သိကၡာ၊ သမာဓိနဲ႔ ႏွလံုးသားထဲက ခံယူတဲ့အမွတ္ကို ျမတ္ႏုိးျခင္း ဓမၼသတ္တရားဟာ ၿဗိတိသွ်ႏုိင္ငံသားေတြရဲ႕ အေျခခံအခြင့္အေရးကို ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေစာင့္ေရွာက္လာခဲ့တဲ့ အေျခခံတရားကို ဆုိပါတယ္။
လက္ေတြ႕ျဖစ္ေပၚတိုးတက္မႈႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္သံုးသပ္ရရင္ ၿဗိတိန္မွာလူသားေတြရဲ႕ အေျခခံအခြင့္အေရးေတြ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ခ်ိဳး ေဖာက္မႈမ်ိဳးေတြ ႀကီးႀကီးမားမား ရွိမေနတာေတာ့ အမွန္ပါပဲ။ တရားမွ်တျခင္း၊ လြတ္လပ္ျခင္း စတဲ့ ေကာင္းျမတ္တဲ့ အေျခခံႏုိင္ငံသားေတြ ရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြကို စာတစ္ေစာင္ ေပတစ္ဖြ႔ဲ ျပ႒ာန္းသည္ျဖစ္ေစ တရားဥပေဒကို ကိုင္တြယ္က်င့္သံုးရသူေတြရဲ႕ ႏွလံုးသားေတြထဲမွာ ေကာင္းျမတ္တဲ့ ဓမၼတရားေတြ ကိန္းဝပ္ေနရင္ ေလာကပါလတရားေတြ ထြန္းကားႏုိင္ပါတယ္ဆုိတာ အဂၤလန္ရဲ႕ Rule of the Law ဆိုတာကို ေလ့လာမႈကေန ထုတ္ယူႏုိင္ပါတယ္။
အဂၤလန္ႏုိင္ငံရဲ႕ ထူးျခားမႈတစ္ခုကေတာ့ အေမရိကန္ႏုိင္ငံနဲ႔တကြ အျခားႏုိင္ငံအမ်ားစုလို written constitution မရွိတာပါဘဲ။ သို႔တေစ ဒီမုိကေရစီနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးစံေတြမွာ written constitution ရွိတဲ့ ႏုိင္ငံေတြထက္ မနိမ့္တာဟာ Rule of Law ရွင္သန္လို႔ပါပဲ။
မည္သုိ႔ဆုိေစ Dicey ရဲ႕ Principle ေတြဟာ Rule of Law ကို ေဖာ္က်ဴးရာမွာ ေထာင့္မေစ့သလို ျပည့္စံုလံုေလာက္မႈ မရွိပါဘူးလို႔ ေဝဖန္ေထာက္ျပမႈေတြလည္း ရွိပါတယ္။ သံတမန္ေတြ၊ ေတာ္ဝင္မိသားစုေတြ၊ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ရယူစံစားေနတဲ့ Immunity လို႔ေခၚတဲ့ အထူးကင္းလြတ္ခြင့္ေတြဟာ ခြဲျခားမႈမရွိရဘူးဆုိတဲ့ Principle နဲ႔ ဆန္႔က်င္ေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျခြင္းခ်က္အေနနဲ႔ ပါဝင္ရမယ္လို႔ ဆိုတယ္။ ထို႔အတူအေရးေပၚ အေျခအေနေတြ ေပၚေပါက္ခ်ိန္မွာ ထုတ္ဆင့္ရတဲ့ ေဒသႏၱရအာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ အမိန္႔ဒီကရီေတြဟာ Court of Law မွာ စစ္ေဆးခြင့္မရွိတာေၾကာင့္ Rule of Law ကို လုိက္နာမႈမရွိဘူးလို႔ ဆုိျပန္တယ္။
တစ္ဖက္ကလည္း ဒီ Principle သံုးခ်က္ဟာ တရားစီရင္ေရးသက္သက္နဲ႔သာ သက္ဆုိင္ၿပီး Civil Right လို႔ေခၚတဲ့ လူမႈေရးဆုိင္ရာ အခြင့္အေရးတူမွ်မႈေတြ၊ ႏုိင္ငံသားေတြရဲ႕ အခြင့္လမ္းတူမွ်မႈေတြကို ပါတယ္။ သေဘာထားမွတ္ခ်က္ေပးတဲ့ အဆင့္ကေန Resolution ဆံုးျဖတ္ခ်က္အဆင့္အထိ မရာက္ခဲ့ပါဘူး။ ၿပီးေတာ့ Dicey ထက္ထူးျခားတဲ့ အယူအဆမ်ိဳးလည္း ေဖာ္ထုတ္ႏုိင္တာ မေတြ႕ရပါဘူး။
ဘယ္လိုပဲ မျပည့္စံုဘူးဆုိၾကေပမယ့္ အေနာက္ပိုင္းမွာ ထြက္ေပၚလာတဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေတြကို ေလ့လာသံုးသပ္ရာမွာ တုိင္းတာတဲ့ ေပတံေတြထဲက တစ္ေခ်ာင္းေတာ့ ျဖစ္လာတယ္။ ဂ်ပန္၊ ဆြစ္ဇာလန္ စတဲ့ တုိင္းျပည္ေတြရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေတြမွာ ႏုိင္ငံသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးတူမွ်မႈေတြ၊ အခြင့္အလမ္းတူညီမႈေတြကို ပိုမိုၿပီး အေသးစိတ္ အကာအကြယ္ေပးထားတာေၾကာင့္ Rule of Law နဲ႔ ပိုမိုကိုက္ညီတယ္လို႔ ဆုိၾကတယ္။ ဒီေတာ့ Rule of Law ဆိုတာဟာ ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံ၊ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္က တိတိက်က် သတ္ သတ္မွတ္မွတ္ ပုံေဖာ္ထား၊ အကၡရာတင္ထားလို႔ ၿပီးျပည္စံုတယ္လို႔ အမ်ားကလက္ခံထားတဲ့ အေျခအေနမွာေတာ့ မရွိေသးဘူးလို႔ သေဘာေပါက္ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္ သေဘာေပါက္သလိုေဆြးေႏြးတင္ျပ ခြင့္ ျပဳေစလိုပါတယ္။
ႏုိင္ငံတုိင္းမွာ အမ်ိဳးသားတန္ဖိုး State Value ဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ေတာင့္တ ရယူအပ္တဲ့ ဓမၼပါလတရားေတြ သတ္မွတ္ထားရွိပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႕ State Value ေတြကို လြတ္လပ္ေရးေၾကညာစာတမ္း၊ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္းနဲ႔ ေငြစကၠဴေတြမွာ ေတြ႕ရႏိုင္ တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာေရာ ဘယ္မွာေတြ႕ႏုိင္မွာပါလဲ။
ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေတြ၊ အစိုးရေတြ ဘယ္လိုေျပာင္းေျပာင္း မေဟာင္းႏုိင္တဲ့ ႏုိင္ငံေတာ္သီခ်င္းမွာ စုစည္းမွီေအာင္းေနတယ္ လို႔ေျပာရင္ လက္ခံၾကမွာလား။
တရားမွ်တျခင္း၊ လြတ္လပ္ျခင္း၊ ၿငိမ္းခ်မ္းျခင္း၊ ခ်စ္ၾကည္ျခင္း၊ အခြင့္အလမ္းတူမွ်ျခင္းနဲ႔ ျဖဴစင္ေသာ မူဝါဒမ်ားကို က်င့္သံုးျခင္း စတဲ့ ႏုိင္ငံသားေတြရဲ႕ အေျခခံအခြင့္အေရးေတြဟာ ျမတ္ႏုိးတန္ဖိုးထား ဦးထိပ္ပန္ဆင္ရမယ့္ တရားေတြျဖစ္သလို ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္ အ သက္ေသြး၊ ေသြးမ်က္ရည္ အလိမ္းလိမ္းအထပ္ထပ္ ရင္းခဲ့ၾကရတဲ့ ျပည္ေထာင္စုအေမကို ထိန္းသိမ္းဖို႔ ဝတၱရားကိုလည္း ပခံုးတိုင္းထက္ဆီ မွာရွိေနတာကို ႏုိင္ငံေတာ္သီခ်င္းမွာ ျပည့္ျပည့္စံုစံု ေဖာ္ညြန္ထားတယ္။
State Values ေတြဟာ ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံရဲ႕ အမ်ိဳးသားေရး ရည္မွန္းခ်က္ေတြအတြက္ လမ္းညြန္းမီး႐ႈး တန္ေဆာင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဖြဲ႕စည္းပံုမွာပဲေရးေရး၊ ႏွလံုးသားထဲမွာပဲကိန္းဝပ္ၾကလို႔ ယဥ္ေက်းမႈတစ္ခုပဲျဖစ္လို႔ လာလာရည္ရြယ္အပ္၊ လိုလားအပ္တဲ့ လူ႔ဘဝတန္ဖိုး ထားမႈေတြ ျပည့္ျပည့္ဝဝ ရွင္သန္တည္ရွိ၊ တည္ၿမဲမႈဟာ Rule of Law ရဲ႕ ဓမၼသတ္ေဘာပါလို႔ဆုိရင္ သေဘာတူညီႏုိင္ၾကမွာလား။
Law တစ္ခု အသက္ဝင္ရွင္သန္ အက်ိဳးသက္ေရာက္ဖို႔အတြက္ ျပဳစုေရးဆြဲသူ၊ အသက္ဝင္မႈ (enact) ျဖစ္ေစသူ၊ စိုးမိုးမႈျပည့္ဝစြာ ရွိေရး ျဖည့္ဆည္းမႈ (enforce) ျပဳရသူ၊ ဥပေဒ၏ ရည္မွန္းခ်က္မ်ား ျပည့္ဝစြာေဖာ္ေဆာင္မႈ (enrich) ျဖစ္ေအာင္ ျဖည့္ဆည္းသူ၊ ဥပေဒ တည္ျခင္း၏ အသီးအပြင့္ျဖစ္ေသာ မူလရည္မွန္းခ်က္မ်ားကို အျပည့္ဝဆံုးနဲ႔ အက်ယ္ျပန္႔ဆံုး တိုးတက္ခံစားမွ (enhance) ျဖစ္ေစေရး အတြက္ ဝိုင္းဝန္းပါဝင္သူတို႔အားလံုးဟာ ေကာင္းျမတ္တဲ့ ဓမၼသတ္တရားကို ႏွလံုးသြင္း ခံယူက်င့္သံုးႏုိင္ၾကမယ္ဆိုရင္ Rule of Law ရွင္ သန္ျခင္းႏွင့္ လိုအပ္မ်ားေတာင့္တတဲ့ State Values ေတြ ရွင္သန္သီးပြင့္ရာေျမ ျဖစ္လာမယ္ဆိုရင္ မွားႏုိင္မလား။
Rule of Law ဆိုတာဟာ ပကတိတရားအရေျပာရရင္ လူသားဆန္တဲ့ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတိုင္းမွာ လူသားဆန္တဲ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတိုင္း မွာ ဥပေဒအရပ္ရပ္ အထက္မွာရွိအပ္တဲ့ သေဘာတရားေရးလမ္းညႊန္ အလင္းေရာင္ပါ။ တစ္ဖက္ကၾကည့္ရင္ေတာ့ ကမာၻ႔ရြာတစ္ခုလံုးမွာ ရွိတဲ့ ႏုိင္ငံအသီးသီးရဲ႕ စံႏႈန္းေတြနဲ႔ အံဝင္ၿပီး ျပည္စံုတဲ့ ဥပေဒသအျဖစ္ ေဖာ္ထုတ္သေဘာတူ လက္ခံအတည္ျပဳထားတာမ်ိဳး မရွိေသးတာ ဘဲ ရွိပါလိမ့္မယ္။ အဲဒီလို တစ္ကမာၻလံုးလက္ခံႏုိင္ေသာ Universal Rule မ်ိဳးရွိသည္ျဖစ္ေစ၊ မရွိေသးသည္ျဖစ္ေစ ကိုယ့္ႏိုင္ငံရဲ႕ State Value ေတြ၊ အမ်ိဳးသားေရးရည္မွန္းခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းေရးဆိုတဲ့ အလင္းေရာင္ေအာက္မွာ ရွိသမွ် ဥပေဒအရပ္ရပ္ ေရးဆြဲသလို ေရးဆြဲသူ၊ ကိုင္တြယ္က်င့္သံုးသူ၊ ဝုိင္းဝန္အားျဖည့္သူ၊ ယံုၾကည္ေလးစား လုိက္နာက်င္သံုးသူအားလံုးက ဥပေဒသည္ ျပည္သူ႔အတြက္၊ ႏုိင္ငံေတာ္အတြက္ဟူေသာ အက်ိဳးစီးပြားဦးထိပ္ထားမႈ မွန္ကန္ၾကပါရင္ ႏုိင္ငံသားအားလံုးရဲ႕ ႏွလံုးသားနဲ႔ေရးတဲ့ ဓမၼသတ္ဟာ တရားဥပ ေဒအားလံုးရဲ႕ အေပၚမွာ တည္ေနပါလိမ့္မယ္။
*****************************************
Google Docs makes it easy to create, store and share online documents, spreadsheets and presentations.
